Төрт айлық бала: мінез көрсетеміз

Төрт айда нәресте бұрынғыдан да белсенді болады және байланысқа шығады. Осы айда оның мінезі көрінеді және отыруға, қолдарын созуға, аунауға және басқа да көптеген керемет жетістіктерге қажетті күштер жинақталады.

4 айда баланың дамуы

Енді бала 4 айға толғаннан кейін, ата-ананың өмірі біршама жеңілдейді. Бірақ бала кез-келген уақытта тосын сый жасауы мүмкін! Осы айдан бастап ол қимыл дағдыларын жетілдіреді, ал бірнеше айдан кейін заттарды алып, аунап, өздігінен отыра алады. Және бұл тек бастамасы: мұнда біз 4 айда баланың дамуы қалай өтетінін айтып береміз.

4 айдағы баланың өсуі мен физикалық дамуы: барлығы жоспар бойынша өтуде

Төрт айлық нәресте әдетте белсенді өседі (орташа есеппен айына 450-570 грамм қосып отырады). Бірақ мұнда нақты салмақ қосудан немесе өсуден бірқалыптылықтың маңыздырақ екенін ұмытпау керек. Педиатрдың қабылдауында Сіздің балаңыздың өсу қарқыны арнайы кесте бойынша тексерілуі мүмкін. Бұл уақытта физикалық және психикалық даму процестері белсенді жүреді. Шамамен осы кезеңде бала себеп-салдар сияқты ұғымдарды игереді және оның әрекеттері саналы бола бастайды.

Сезінулер: алысқа көз жібереміз

Баланың көру қабілеті жақсарған сайын оның айналасындағы әлем айқынырақ болады. Бұл жаста сәбилер әдетте анасын және басқа таныс жүздерді алыстан тани бастайды, бір жақтан екінші жаққа қарай қозғалатын заттарды қалай бақылау керектігін жақсы біледі. Баланың түстерді ажыратуы жақсарады. Мысалы, Сіз оның қызыл және көк реңктерді ұнататынын байқауыңыз мүмкін. Төрт айлық бала тағы неден көзін алмайды? Өзінен! Бұл жаста балаға ең жақсы сыйлық - сынбайтын материалдан жасалған айна. Ол айнадан әр түрлі пішіндегі және түрлі түсті заттарды ұзақ қараудан жалықпайды, сонымен қатар өзінің қимылдарын да көре алады.

Баланың көру қабілеті ғана емес, сонымен бірге миы, есту және сөйлеу дағдылары да жақсарады. Ол сіздің дыбыстарыңыз бен сөйлеу интонацияңызды, сондай-ақ сөздердің жеке бөліктерін қайталауға тырысуы мүмкін. Баланың жылауы оның қажеттіліктеріне байланысты өзгереді. Бала былдырлаған дыбыстар шығарғанымен, бұл былдыр нақты сөйлеу үшін маңызды негіз болып табылады.

Қимыл-қозғалыс: аударылуға дайындаламыз

Бұл кезеңде баланың денесі бұлшықеттерін басқарып, қимылдарын реттеуді үйренуге бағытталған. Егер сіз сәбидің аузына неше түрлі заттарды жиі салатынын байқасаңыз, онда бұл оның көру қабілетінің жақсарып келе жатқанын білдіреді. Тек оның қолы жететін жерде не тұрғанын мұқият бақылау керек. Бала енді ойыншықтар мен сылдырмақтарды ұстап, оларды шайқауды біледі, содан кейін заттарды бір қолынан екінші қолына апаруды үйренеді.

Жақында бұл кішкентай адам қозғалуды үйренеді! Ол әзірге арқа және кеуде бұлшықеттерін жаттықтырады, сондай-ақ ішіне жатып, басын ұстап тұруды үйренеді. Біраз уақыт өткен соң, ол бір жағынан екінші жағына аударылуды үйрену үшін күші жеткілікті болады.

4 айдағы дамудың маңызды кезеңдері

Бұл кезеңде бала әдетте:

• өздігінен басын ұстап тұра алады;
• қолдарын емізіктің орнына аузына апарып, сала алады;
• сүйеніп отыра алады;
• оны қызықтырған заттарға ұмтылып, оларды ұстап ала алады.

Психикалық дамуы: сәбиді жақсырақ біле бастаймыз

4 айда баланың миы белсенді дамиды, ол көбірек қозғалады және айналада болып жатқан барлық нәрселерге қызығушылық танытады. Көбінесе бұл жаста балалар интонацияны қабылдай бастайды. Жайлы жұмсақ дауыс тыныштандырады, ал қатаң және ашулы дауыс бір нәрсе дұрыс емес екенін ұғындырады. Бала өз-өзімен немесе Сізбен былдырлап сөйлегенде, ол да интонацияға еліктеуге тырысады. Бала жекелеген дыбыстар мен буындарды оларды нақты сөздерге қосуды үйренгенге дейін қайталай алады.

Егер сәби тұйық болса және қызығушылық танытпаса ше? Ештеңе етпейді. Кейде ұялшақ балаларға көбірек көңіл, уақыт және қамқорлық бөлу қажет. Баланы бақылап көріңіз – егер белгілі бір жағдайларда ол шаршап, абыржып немесе ұйықтап қалса, оған жаңа адамдарға немесе қимылдарға үйренуге уақыт беріңіз.

Баланың дұрыс дамуы үшін не істеу керек

Даму жөнінде көптеген пайдалы кеңестерді педиатрдың қабылдауында немесе басқа ата-аналардан білуге болады. Сондай-ақ, төрт айлық баламен бірге келесі жаттығуларды жасауға кеңес береміз.

Көру қабілетін дамыту үшін:

• Ашық түсті ойыншықты бесіктің үстіне, бірақ сәби оған жете алмайтындай етіп іліп қойыңыз.
• Оған айна беріңіз – өзінің бейнесіне қарап, қимылдарын бақылап отырсын.
• «Бұл кім?» немесе «Ку-ку» ойыны сәбиге заттардың тұрақтылығы мен олардың қасиеттері туралы түсінік қалыптастыруға жақсы көмектеседі. Ол анасының бет-әлпеті біресе пайда болып, біресе жоқ болып кететініне таңданып, қуанады!

Моториканы және үйлестіруді дамыту үшін:

• Баланы ішіне жатқызыңыз. Сәби ішіне жатып, басы мен кеудесін көтерсін (тек баланы мұқият қадағалап отыру қажет). Бұл жаттығу бұлшықеттерді нығайтады, олардың көмегімен ол кейін аунап, отыратын болады.
• Отырып көріңіз. Сәби сізге сүйеніп отырсын. Осылайша балаға заттарға созылып, оларды ұстау ыңғайлырақ болады. Бірақ бұны бір мезетте ғана жасау қажет, сәбиді өзі отырып үйренбейінше, отырғызуға болмайды.
• Тұрып үйренеміз. Сәбиді қолтығынан ұстап көтеріңіз де, аяқтарымен тірекке тұрғызыңыз – бұл аяқтың бұлшықеттерін дамытады.

Сөйлеуді дамыту үшін:

• Балаға дауыстап кітап оқып, өлең айтыңыз.
• Баланың шығаратын дыбыстарын қайталаңыз.
• Ол Сіздің дыбыстарыңызды қайталағанда, қуанып, оны мақтаңыз.

Төрт айлық баланы тамақтандыру

Төрт айлық бала барлық қажетті қоректік заттарды емшек сүтінен, жасанды тамақтандыру қоспасынан немесе осы екі әдістің үйлесімінен алуды жалғастырады. Нәрестені қашан тамақтандыру керектігін нақты білу үшін, оның Сізге беретін сигналдарын қадағалап жүріңіз. Бала аш болған кезде, ол ернін жалап, тілін шығарып, қыңырлап, жұдырығын соруы мүмкін. Әдетте, балаға әр 3-5 сағат сайын 120-дан 180 миллилитрге дейін сүт қажет. Баланың жеткілікті мөлшерде тамақтанғанына көз жеткізу үшін дымқыл жөргектердің мөлшерін және нәжістің консистенциясын бақылау әлі де пайдалы. Қалыпты өсу қарқыны да жеткілікті тамақтанудың белгісі болып табылады. Бұл көрсеткішті педиатр дәрігер бақылайды.

Сіздің балаңыз өзгереді, бірақ әзірге бір нәрсе өзгеріссіз қалады: оған әлі де көптеген ыңғайлы жөргектер қажет. Жас ата-аналарға жеңілдіктер мен науқандар үнемдеуге көмектеседі.

Төрт айлық бала қанша уақыт ұйықтауы керек?

Орташа есеппен, төрт айлық сәби күніне 12-16 сағат ұйықтайды. Әдетте бұған күндізгі уақытта екі рет ұйқыға жатқызу (таңертең және күндіз 3-4 сағаттан) және түнгі уақыттағы ұзақ ұйқы кіреді.

Енді, сәби күндіз белсендірек болса, кешкі уақытта ұйқыға жатқызу қиынға түсуі мүмкін. Ұйқыға кетірудің қалыптасқан рәсімін ұстаныңыз: балаға жылы ваннадан, жеңіл массаждан, тербеткеннен немесе емізгеннен кейін ұйықтау оңайырақ болуы мүмкін.

Сәби өмірінен бір күн

Қызығушылығы мол және ойнақы баланың өміріндегі бір де бір күн басқа күнге ұқсамайды. Енді Сіздің өміріңізде ата-аналарға да оңай болатын тәртіп орнатылды. Төрт айлық балаға арналған болжалды күн тәртібі мынадай:

Төрт айлық баланың өмірінен бір күн

Ұйқы

• Бір күн ішінде 3-4 сағаттан кем дегенде екі «ұйқы уақыты».
• Түнгі уақыттағы ең ұзақ ұйқы.

Тамақтандыру

• Бала әлі де тек қана емшек сүтімен және/немесе балалар қоспасымен тамақтанады.
• Бір-екі айдан кейін тілді итеру рефлексі жоғалады.

Жөргектерді ауыстыру

• Нәжісі жұмсақ болуы керек.
• Тәулігіне бірнеше дымқыл жөргектер.
• Нәжісі күн сайын немесе екі күнде бір рет.
• Сәбиге бір өлшемге үлкенірек жөргектер қажет болуы мүмкін.

Ойындар

• Сәбиге айна беріңіз.
• Оны ішіне жатқызыңыз.
• Онымен «Бұл кім?» ойынын ойнаңыз.

Шомылдыру

• Күн сайын шомылдыру міндетті емес (аптасына үш рет жеткілікті).
• Ұйқыға жатқызу рәсіміне жағымды қосымша болуы мүмкін.

Ал сіз білесіз бе?

Қимылдарды үйлестіру жөнделіп келе жатыр.

Сәбидің аузына не салып жатқанын мұқият қадағалаңыз.

Бала денсаулығы: ең көп таралған инфекциялар

Егер баланың қызуы көтерілсе немесе ол жөтеле бастаса, бұл кезеңде әдетте қандай аурулар кездесетінін және дәрігерге қашан қаралу керектігін білу қажет:

Жоғары температура Жоғары температура – аурудың белгісі. Кішкентай балалар үшін жоғары температура әдетте 38 оС болып саналады (ректалды термометрмен өлшегенде). Бұл баланың ағзасы белгілі бір инфекциямен күресіп жатқанын білдіреді. Инфекция әр түрлі болуы мүмкін: суық тиюден немесе тұмаудан бастап құлақтың қабынуына немесе тіпті пневмонияға дейін, сондықтан дәрігермен кеңесіп, басқа белгілердің пайда болуын бақылап отыру керек.

Температураны дәл өлшеу үшін, ректалды термометрді пайдаланыңыз. Термометрді 1-2,5 сантиметрге енгізіп, дыбыс немесе жарық сигналы шыққанша ұстаңыз. Сондай-ақ, өлшеу үшін маңдайға арналған инфрақызыл термометрді немесе электронды қолтықасты термометрін қолдануға болады. Дәлдігіне сенімді болу үшін, бірнеше рет өлшеу дұрыс болады.

Суық тию Аталмыш суық тию (немесе жедел респираторлық ауру) вирустан пайда болады. Бұл ең көп таралған (көптеген балаларға өмірінің алғашқы екі жылында  8-10 рет суық тиеді) және аса жұқпалы ауру. Егер сәбиіңізді бөбекжайға берсеңіз немесе мектепке баратын балаларыңыз болса, қажетті алдын алу шараларын орындаңыз. Суық тиюдің әдеттегі симптомдарын білетін боларсыз: мұрынның бітуі, түшкіру, сәл көтеріліп тұрған температура, жөтел, тәбеттің болмауы, тамақтың қызаруы, әлсіздік, сылбырлық, дауыстың қарлығуы. Төмендегі белгілер пайда болғанда, дәрігерге қаралу қажет:

• еріндер мен саусақ ұштарының көгеруі;
• үздіксіз жөтел (бір аптадан аса);
• қатты ұйқышылдық, бала көп қыңырланады;
• 38,9 оС астам түспейтін температура.

Бронхит және бронхиолит Тағы бір көп таралған вирустық инфекция – бронхит (және бронхиолит), немесе өкпедегі үлкен және кіші бронхтардың қабынуы. Ауыр ауру, сондықтан күзде және қыста, инфекциялардың өршуі кезінде қолыңызды мұқият жуып, адамдар көп жиналатын жерлерден аулақ болуға және гигиенаны сақтауға тырысыңыз. Балада келесі симптомдар пайда болғанда дереу дәрігерге бару керек:

• ентігу;
• қатты жөтел
• қашықтан естілетін өкпедегі сырылдар
• су ішуден бас тарту;
• еріндер мен саусақ ұштарының көгеруі;
• сусыздану белгілері

Жиі қойылатын сұрақтар

Төрт айлық нәрестеге балалар тамағын беруге болады ма? Жоқ (немесе тек педиатрдың рұқсатымен). Сарапшылар сәбилерді бес-алты айға дейін тек ана сүтімен немесе қоспамен тамақтандыруға кеңес береді. Содан кейін, балада тілін итеру рефлексі жоғалған кезде, ол өздігінен басын ұстап үйреніп, Сіздің тамағыңызға қызығушылық таныта бастайды, сол кезде балаға қатты тамақ беруге болады.

Төрт айлық балаға қандай ойыншықтар қолайлы?

• Сынбайтын материалдан жасалған айна.
• Матамен қапталған ойыншықтар.
• Музыкалық ойыншықтар немесе сылдырмақтар.
• Ұстап алуды ынталандыратын ойыншықтар (саусақтарға арналған шығыңқысы бар).

Бала түнде тамақ ішу үшін оянуды қашан тоқтатады? 4 айға жақындағанда кейбір балалар түні бойы ұйықтап, тамақтану үшін оянбауы мүмкін. Емшекпен емізу кезінде нәрестелерді мезгіл-мезгіл түнде де тамақтандыру керек.

Балаларда сусыздану қалай көрінеді? Егер нәресте тәулігіне ең көбі алты дымқыл жөргекті ауыстыруға мәжбүр болса, бұл сусызданудың белгісі болуы мүмкін (ал егер одан да аз болса, онда бұл қатты сусыздану белгісі). Сондай-ақ, мұндай белгілерге бала жылағанда жастың аз болуы, шүңірейген көздер, басындағы жұмсару аймағы, тері мен шырышты қабаттардың құрғауы жатады. Егер сусыздану себебі диарея болса, оның белгісі сұйық нәжіс болуы мүмкін, ал егер құсу болса, онда баланың нәжісі сирек болуы мүмкін.

Сәбидің тістері шығып жатқанын қалай білуге болады? Тістер әр балада әр түрлі жолмен шыға бастайды. Кейбірінде алғашқы тістер осы айда пайда болады. Кейде бұл ашушаңдықпен, температураның көтерілуімен, сілекейдің қатты ағуымен, қызылиектің ісінуі мен ауыруымен, қызылиекте бойлық ойықтың пайда болуымен қатар жүреді.

Жас ата-аналар: Отбасылық қарым-қатынастар

Баланың дүниеге келуі отбасы үшін көптеген өзгерістерге әкеледі. Барлық ағалар, тәтелер, немере ағалар, әпкелер, әжелер, аталар отбасының жаңа мүшесінің өміріне қатысқысы келеді. Қазір туыстарды бала күтіміне тарту үшін тамаша сәт. Оларға баланы тамақтандыруда немесе шомылдыруда Сізге көмектесуді тапсырыңыз. Олардан сәбимен ойнауын сұраңыз. Сіздің ата-анаңыз, жолдасыңыздың ата-анасы және басқа туыстарыңыз үйді тазалауға, дүкенге баруға немесе басқа балаларға қарауға көмектесе алуы мүмкін. Сіз демалып аласыз, ал олар баланың өміріне қатысуды сезіну мүмкіндігіне ие болады.

Көбіне жас ата-аналарға туыстарының, достарының, тіпті мүлдем бейтаныс адамдардың қажетсіз кеңестері мазасыздық тудырады. Бұл кейде қатты ашуландырады. Бала тәрбиесінде жалғыз ғана дұрыс тәсіл жоқ екенін есіңізге салып тұрыңыз. Одан да баланың берген сигналдарын қадағалап, барлық шешімдерді оның мінезіне, өзіңіздің жағдайыңызға және тәрбие туралы пікіріңізге байланысты қабылдаңыз. Егер Сізде сұрақтар немесе алаңдаушылық туындаса, білікті маманнан кеңес алыңыз немесе ең жақын адамдарыңызбен бөлісіңіз.